Een valbeveiligingsharnas is een onmisbaar onderdeel van de veiligheidsuitrusting voor iedereen die werkt op hoogte. Het biedt bescherming tegen valpartijen, maar het dragen van een harnas brengt ook specifieke risico’s met zich mee als je langere tijd in een hangende positie verblijft. Het lichaam kan onder stress komen te staan door de bloedcirculatie die wordt belemmerd, wat kan leiden tot gevaarlijke situaties zoals het “harnas-gerelateerde trauma”. Dit gebeurt doordat de druk op de benen en andere delen van het lichaam de bloedtoevoer beperkt. In deze blog leggen we uit hoe je deze risico’s kunt voorkomen, hoe je je harnas correct draagt en wat je moet doen als je jezelf of een collega moet redden in een noodsituatie. Veilig werken op hoogte vereist kennis van zowel preventie als het juiste gebruik van valbeveiliging.

Wat gebeurt er als je in een harnas hangt?

Wanneer je na een val in een valbeveiligingsharnas hangt, wordt de impact van de val opgevangen door de banden van het harnas. Dit voorkomt ernstig letsel door een harde klap op de grond, maar brengt ook nieuwe risico’s met zich mee. Het lichaam bevindt zich in een onnatuurlijke positie waarin de bloedsomloop kan worden belemmerd. Dit fenomeen staat bekend als harnas suspension trauma of harnastrauma.

Suspension trauma treedt op wanneer het bloed zich ophoopt in de benen door de zwaartekracht en onvoldoende kan terugstromen naar het hart. Hierdoor kan de bloeddruk dalen en kan er zuurstoftekort ontstaan in vitale organen, wat in ernstige gevallen kan leiden tot bewusteloosheid en zelfs de dood.

Hoe lang is veilig?

Er is geen exact tijdsbestek dat voor iedereen geldt, maar algemeen wordt aangenomen dat een persoon niet langer dan 10 tot 15 minuten veilig in een harnas kan hangen zonder ernstige risico’s op suspension trauma. In sommige gevallen kunnen symptomen zoals duizeligheid, misselijkheid en kortademigheid al binnen 5 minuten optreden, afhankelijk van de fysieke conditie van de persoon en de pasvorm van het harnas.

Risico’s van langdurig hangen in een harnas

Naast suspension trauma zijn er nog andere risico’s verbonden aan langdurig hangen in een valharnas:

  • Verminderde bloedcirculatie: De druk van de banden op de dijen en het bekken kan de bloedtoevoer beperken, wat kan leiden tot gevoelloosheid en pijn;
  • Flauwvallen: Door een slechte bloedcirculatie kan het hart niet genoeg zuurstofrijk bloed naar de hersenen pompen, wat kan leiden tot bewusteloosheid;
  • Verstikking: Afhankelijk van hoe iemand hangt, kunnen de banden de ademhaling belemmeren, vooral als het harnas niet goed is afgesteld.;
  • Langdurige schade aan spieren en zenuwen: Als iemand te lang hangt zonder te bewegen, kan dit leiden tot blijvende schade aan spieren en zenuwen, wat het herstel bemoeilijkt.

Wat te doen bij een hangende persoon in een harnas?

1. Snel handelen

Elke seconde telt bij een reddingsoperatie. Zodra een val plaatsvindt, moet er direct actie worden ondernomen. Reddingsteams moeten goed getraind zijn om snel en effectief te handelen.

2. Communicatie

Als de persoon bij bewustzijn is, houd dan contact om paniek te voorkomen. Vraag hoe hij/zij zich voelt en moedig aan om de benen te bewegen (indien mogelijk) om de bloedcirculatie te stimuleren.

3. Gebruik van een reddingssysteem

Professionele reddingssystemen, zoals zelfreddingsapparaten of een takelsysteem, moeten direct worden ingezet om de persoon veilig naar beneden te brengen.

4. Nazorg na een redding

Na het bevrijden van een slachtoffer moet deze in een liggende positie worden gelegd om de bloedcirculatie geleidelijk te herstellen. Medische hulp is noodzakelijk om eventuele schade door suspension trauma te beoordelen en te behandelen.

Hoe voorkom je problemen bij een val?

Hoewel een valharnas levens kan redden, is preventie de beste aanpak. Hier zijn enkele tips om veilig te werken op hoogte:

  • Gebruik een harnas dat goed past: Een slecht passend harnas kan de risico’s vergroten;
  • Train medewerkers in valbeveiligings- en reddingsprocedures: Iedereen moet weten hoe te handelen bij een noodsituatie;
  • Maak gebruik van valdempers: Deze verminderen de impact van een val en kunnen het lichaam helpen om beter in een gecontroleerde positie te blijven;
  • Gebruik voetlussen of trauma straps: Sommige harnassen hebben banden waarmee je tijdelijk op je voeten kunt steunen om suspension trauma te verminderen; 
  • Plan en oefen reddingsacties: Zorg ervoor dat een reddingsplan klaarstaat en dat werknemers getraind zijn in het gebruik van reddingsapparatuur.

Wet- en regelgeving rondom valbeveiliging

In veel landen zijn er strikte regels voor het gebruik van valbeveiliging en reddingsprocedures. Werkgevers zijn verplicht om te zorgen voor adequate valbeveiliging en moeten een reddingsplan opstellen voor noodgevallen. Dit betekent dat werknemers toegang moeten hebben tot geschikte valbeschermingssystemen en getraind moeten worden in het correct gebruik ervan. Daarnaast zijn regelmatige inspecties en onderhoud van harnassen en andere valbeveiligingsapparatuur verplicht om de veiligheid te garanderen.

Technologie en innovaties in valbeveiliging

Moderne valbeveiligingssystemen blijven evolueren met nieuwe technologieën om de veiligheid te verbeteren. Innovaties zoals automatische reddingssystemen, sensoren die een val detecteren en lichtere, comfortabelere harnassen dragen bij aan een veiliger werkomgeving. Draagbare alarmen en communicatiesystemen kunnen helpen om sneller hulp in te schakelen in geval van een val.

Conclusie

Een valbeveiligingsharnas is een belangrijk onderdeel van veilig werken op hoogte, maar het is geen garantie tegen alle risico’s. Langdurig hangen in een harnas kan snel gevaarlijk worden, met suspension trauma als grootste bedreiging. Daarom is het noodzakelijk om snel en adequaat te handelen bij een val. Training, de juiste uitrusting en een goed reddingsplan kunnen het verschil maken tussen een succesvolle redding en een fatale afloop. Werk altijd veilig en zorg ervoor dat iedereen op de werkplek weet wat te doen in geval van nood.